Dziś opowiem Ci, jak się tworzą sny i co decyduje o ich treści. Jeśli jesteś ciekaw, dlaczego śni Ci się akurat taki sen, a nie inny – to za chwilę poznasz odpowiedź.

jak powstają sny

Zmysły podczas dnia

Na początek zastanówmy się na tym, w jaki sposób postrzegamy świat na co dzień. Co sprawia, że właśnie czytasz te wyrazy? Dlaczego rozumiesz to zdanie? W jaki sposób funkcjonuje Twój mózg?

Otóż, w każdej sekundzie jesteś bombardowany tysiącami różnych bodźców. Coś słyszysz, coś czujesz, coś widzisz itd. Te wszystkie bodźce są odbierane przez poszczególne zmysły i interpretowane jako np. ulubiona piosenka, konkretny kolor, smak, zapach itp.

Innymi słowy, podczas dnia nasz mózg odbiera bodźce z otoczenia i na ich podstawie tworzy obraz świata, który postrzegamy. Pojawia się informacja np. w postaci grzmotu pioruna, potem rejestruje to zmysł słuchu, a mózg interpretuje i mówi Ci: “Idzie burza”. Jest bodziec i reakcja.

Jednak bodźce same w sobie nie są do niczego przydatne. Pełnią swoją funkcję dopiero, gdy zostaną wyłapane przez jakiś zmysł. Przykładowo, jeśli osoba niewidoma ogląda telewizję, to wszystkie obrazy nie mają dla niej znaczenia. Liczy się tylko to, co może przetworzyć sprawnymi zmysłami, czyli np. dźwięk. Podobnie fale radiowe na nic nam się nie przydadzą, dopóki nie mamy odpowiedniego odbiornika.

OK, więc tak wygląda nasze postrzeganie świata za dnia. Ale jaki to ma związek ze snami? Co się dzieje z naszym mózgiem w nocy? Dlaczego pojawiają się sny? Czy tutaj też chodzi o bodźce?

Zmysły w nocy

Mózg cały czas wierzy, że to co się dzieje jest prawdą. Nie zastanawia się nad tym, czy dany bodziec jest prawdziwy czy nie. Po prostu pojawia się informacja, a on robi to, co do niego należy – przetwarza i interpretuje.

Przykładowo, gdy widzisz jakiegoś człowieka – mózg natychmiast przeszukuje zasoby pamięci, aby zidentyfikować tę osobę. Po ułamku sekundy dociera do Ciebie, że ten człowiek to Twój ojciec. I nie ma tutaj znaczenia, czy widzisz go w rzeczywistości czy we śnie – i tak zachodzi ten sam proces. Pojawia się bodziec, a mózg robi swoje.

Pozostaje tylko pytanie, skąd w ogóle wziął się ten konkretny obraz? Dlaczego akurat przyśnił Ci się ojciec, a nie stado owiec? Wynika to z prostej rzeczy.

Podczas snu mózg odbiera niewiele bodźców z otoczenia – dlatego skupia się na tym, co wewnątrz naszej głowy. To jedyne dane, które są w tym momencie dostępne. Dlatego treść snów jest głównie tworzona z zapamiętanych wydarzeń, ostatnich doświadczeń, oczekiwań, przekonań, pragnień, obaw, obecnych emocji itp. Mózg korzysta z tych danych, aby kreować symulację otaczającego nas świata. Tak się tworzą sny. Dlatego też częściej będzie Ci się śnił ojciec niż stado owiec, bo masz silniejszą sieć neuronową w mózgu połączoną z ojcem, lub inaczej mówiąc masz więcej skojarzeń, wspomnień, emocji itd. związanych z ojcem niż z owcami (chyba, że jesteś gorliwym pasterzem).

Mózg podczas snu podatny jest na bodźce wewnętrzne i zewnętrze, przy czym głównie korzysta z zasobów wewnętrznych. Przejdźmy więc do analizy obu tych grup.

Bodźce wewnętrzne

1. Wspomnienia

Wspomnienia są naturalnym zasobem, który jest wykorzystywany przez mózg do tworzenia snów. To ogromna baza danych, która jest chętnie analizowana przez nasz umysł, gdy brakuje akurat bodźców ze świata zewnętrznego. Dlatego często śni nam się coś, co już kiedyś przeżyliśmy.

2. Pragnienia

Jeśli bardzo chcesz pojechać na koncert ulubionego zespołu, to podczas dnia zupełnie bez powodu od czasu do czasu przyjdzie Ci to do głowy. Tak samo stanie się we śnie. Po prostu pojawi się obraz – a potem na zasadzie swobodnych skojarzeń okaże się, że jesteś na koncercie – tyle że przyleciałeś tam na miotle wraz z kolegami z podstawówki. Na tej samej zasadzie możesz mieć sny o tym, że masz świadomy sen.

3. Powtórzenia

Jeśli przez długi okres czasu powtarzałeś jakąś czynność np. cały dzień grałeś w jakąś grę, to jest duże prawdopodobieństwo, że Ci się to przyśni. To dotyczy też wszystkich innych rzeczy, które wykonujesz przez długi, nieprzerwany odcinek czasu.

4. Oczekiwania

Jeśli we śnie czegoś oczekujesz – dostaniesz to. Gdy zobaczysz jakąś ciemną postać i pomyślisz sobie, że to pewnie wampir – to właśnie tak będzie. Jeśli wskakując do basenu spodziewasz się, że będzie tam woda – to tak będzie. Jeśli wierzysz, że drzwi będą otwarte – to będą. To co stawiasz za pewnik – najczęściej okazuje się prawdą. Natomiast jeśli się wahasz – to znak, że oczekujesz niespodziewanego.

5. Emocje

To co odczuwamy za dnia ma duży wpływ na nasze sny. Dobrym przykładem jest obejrzenie horroru przed snem. Wszystkie emocje, które towarzyszą oglądaniu takiego filmu, czyli strach, obawa, niepewność itp. – są przenoszone do snu. Podobnie jest, gdy na co dzień żyjemy w stresie, mamy jakieś trudności, lęki, toczymy walkę o coś, złościmy się. Marzenia senne stają się odbiciem naszej rzeczywistości.

6. Interpretacja

W śnie jest jeszcze miejsce na interpretację. Gdy widzisz żółty kamień możesz uznać, że to złoto, a nie żółty kamień. Aby to zrobić musisz mieć najpierw zakodowane jak wygląda złoto. Potem dopiero interpretujesz kamień jako złoto. Gdybyś nie wiedział jak wygląda złoto – widziałbyś żółty kamień. Więc okazuje się, że wielkość Twojej bazy danych, z której korzysta mózg podczas śnienia, też jest istotna.

Bodźce zewnętrzne

Czasem bodźce zewnętrzne mogą być uznane przez nasz mózg jako szczególnie istotne. W ten sposób zaczynamy śnić, korzystając z informacji płynących ze świata zewnętrznego. Wyróżniłem dwa takie czynniki.

1. Otoczenie

Głównie chodzi tutaj o warunki, które panują w Twojej sypialni. Gdy w nocy pojawi się jakiś hałas np. odgłos silnego wiatru, możesz śnić o huraganie. Natomiast gdy jesteś zbyt ciepło ubrany do snu (pidżama) lub zbyt grubo przykryty kołdrą, możesz śnić o tym, że jesteś na pustyni. A gdy czujesz w pomieszczeniu słodki zapach, możesz mieć sen o słodyczach. Na tej samej zasadzie będą działały na Ciebie wszystkie inne bodźce z otoczenia.

2. Pozycja ciała

Pozycja, w której śpisz też może wpływać na sny. Gdy jest Ci niewygodnie, bo Twoje ciało jest nienaturalnie ułożone – może to skutkować koszmarami. Przygniecenie kończyny może wywoływać sen o tym, że coś nam się w tę kończynę stało. Natomiast jeśli jakaś pozycja utrudnia Ci oddychanie, możesz mieć sny związane z tym, że się dusisz itp.

Podsumowanie

Nasz mózg cały czas chce przetwarzać informacje. Robi tak bez względu na to, czy takie informacje dostaje (podczas dnia) czy nie (w nocy). Jeśli dociera do nas mniej bodźców – umysł kieruje się do wnętrza i korzysta z zasobów składających się z naszego doświadczenia, wspomnień, pragnień, emocji, oczekiwań itp. W ten sposób tworzą się sny pełne przygód, akcji, emocji i fantazji.

Artur Wójtowicz